Stonewall ayaklanmaları

Stonewall ayaklanmaları, ABD'nin New York şehrinin Greenwich Village bölgesinde yer alan Stonewall Inn adlı bir bara polisin 28 Haziran 1969'da yaptığı baskına karşı planlanmamış bir dizi gösteriler ve direniş eylemleridir. Bu gösteriler ABD tarihinde eşcinsellere ve cinsel azınlıklara baskı uygulayan bir sisteme karşı ilk açık direniş olarak tanımlanmaktadır. Başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere tüm dünyadaki eşcinsel hakları hareketini tetikleyen olay olarak kabul edilir.

1950'lerde ve 1960'larda ABD'li eşcinseller, bazı Varşova Paktı ülkelerine kıyasla daha fazla ayrımcılığa uğruyorlardı. 1970 öncesi ilk homofil grupları, eşcinsellerin toplumun uyumlu bir parçası olduklarını ispatlamaya çalıştılar. 1960'ların son yıllarına gelindiğinde ise Afroamerikan sivil haklar hareketi ve savaş karşıtı gösteriler başta olmak üzere, döneme damgasını vuran birçok toplumsal hareket ve Greenwich Village'in liberal ortamı Stonewall ayaklanmalarının da önünü açtı.

1950'ler ve 1960'larda cinsel yönelimini veya kimliğini açıkça ifade edenlerin gidebileceği çok az mekan vardı. Eşcinsellerin gidebileceği barların sahipleri ise nadir olarak eşcinseldi. (Olayların olduğu Stonewall Inn'in sahibi ise Amerikan mafyasıydı.) Birçok farklı müşteri kitlesine hizmet veren bu mekanlar, özellikle LGBT toplumunun en dışlanan kesimleri (travestiler, transgenderler, efemine genç erkekler, fahişeler ve evsiz gençler) arasında daha popüler idi. 1960'larda gey barlar rutin olarak polis tarafından baskına uğrardı.

Stonewall ayaklanmalarının olduğu gün ise polis memurları Stonewall Inn'deki durumunun kontrolünü çabucak kaybetti ve uyguladığı şiddet ile ayaklanmayı teşvik ederek daha fazla insan kalabalığının barın önünde toplanmasına yol açtı. New York polisi ile Greenwich Village'de yaşayan eşcinseller arasındaki gerginliklerin neticesine ayaklanmalarının olduğu günden sonraki akşam daha kalabalık bir protesto gösterisi düzenlendi. Bu gösteriler birkaç gün sonra tekrarlandı. İlerleyen haftalarda Greenwich Village'de yaşayanlar başta olmak üzere, polis tarafından tutuklanmaktan korkmayan eşcinseller cinsel yönelimleri ile açıkça ifade edebilecekleri mekânlar açmak için eylem grupları kurdular.

Stonewall ayaklanmalarının hemen sonrasında New York'ta yaşayan gey ve lezbiyenler, cinsel, sınıfsal ve nesilsel engellere karşı yüzleşmeye başladı. Olayların gerçekleşmesinin üzerinden altı ay geçtiğinde New York'ta iki eşcinsel eylemci grubunun yanında, geyler ve lezbiyenlerin haklarını destekleme amaçlı üç adet gazete kurulmuştu. Birkaç yıl içinde ise başta ABD olmak üzere tüm dünyada LGBT haklarını savunan dernekler kuruldu. 28 Haziran 1970'te Los Angeles ve New York şehirlerinde ayaklanmaların yıldönümünü anan ilk onur yürüyüşleri düzenlendi. Diğer kentlerde de benzeri yürüyüşler düzenlendi. Günümüzde Stonewall ayaklanmalarını anmak amacıyla New York'taki Gey Onur etkinlikleri her sene Haziran ayının sonunda düzenlenmektedir.